Ασπρο μαντήλι αρμένιζε...(Μαντήλι vs μαντήλας)

Είναι παράξενο πόσο πολύ μπορεί να διαφέρει η οπτική κάθε λαού για το ίδιο αντικείμενο (ίσως με κάποιες παραλλαγές). Παράξενος είναι και ο συμβολισμός κάθε αντικειμένου που μπορεί να μεταβάλλεται από αιώνα σε αιώνα, όπως τα μαντήλια....Μαντήλια πολύχρωμα, μαντήλια μονόχρωμα, μαντήλες...Μαντήλια κάποτε χρυσοκέντητα που αναλόγως του κεντήματος μπορούσες να καταλάβεις εάν η γυναίκα που το φορούσε ήταν παντρεμένη ή ανύπαντρη....

Μαντήλια πιο πλουμιστά για τις ανύπαντρες, σεμνότερα για τις παντρεμένες. Νυφιάτικη μπόλια (Αττική) (Μπόλια=μεγάλο μαντήλι)

Γεμάτα τα παραμύθια και οι παραδοσιακές αφηγήσεις με νεραϊδένια μαντήλια που άμα τους τα άρπαζες κράταγες για γυναίκα σου την νεράϊδα, μα άμα έκανες το λάθος και το άφηνες αφύλαχτο τόπαιρνε η νεράϊδα κι εξαφανιζόταν , την έχανες....

Στη μεταγενέστερη Ελλάδα (από τα μέσα της δεκαετίας του 1950) τα μαντήλια μεσουράνησαν. Οι γυναίκες φορούσαν μαντήλια για να προφυλάξουν τα μαλλιά τους όταν φύσαγε ή όταν έκαιγε ο ήλιος. Στη παραπάνω εικόνες που δημοσιεύτηκαν σε γυναικείο περιοδικό τα σκίτσα έδειχναν τους τρόπους δεσίματος του μαντηλιού, άλλοτε πιο σπορ, άλλοτε πιο σφιχτό δέσιμο, άλλοτε πιο κλασσικό. Αναλόγως του γούστου.

Στον αντίποδα του "πολιτισμένου" Δυτικού κόσμου, εκεί κάπου στην "βάρβαρη" (όπως την αποκαλούν) Ανατολή, αυτή τη φορά όχι λόγω μόδας αλλά λόγω ενδυματολογικού κώδικα τα μαντήλια/η μαντήλα παίρνουν άλλη χροιά......οι γυναίκες φορούν το Χιτζάμπ το οποίο καλύπτει τα μαλλιά και τον λαιμό, αλλά όχι το πρόσωπο. Η λέξη "χιτζάμπ" προέρχεται από την αραβική "χατζάμπα" που σημαίνει κρύπτω από την κοινή θέα. Φορούν επίσης το Τζιλμπάμπ, δηλαδή εξωτερική κελεμπία, στο ύψος του σώματος, που αφήνει ακάλυπτα μόνο τα χέρια και τα πόδια. Εδώ το πρόσωπο καλύπτεται από ξεχωριστό μαντήλι. Αλλού φοριέται το Αλ- Αμίρα. Πρόκειται για κεφαλόδεσμο σε δυό κομμάτια, αποτελούμενο από στενό κάλυμμα της κεφαλής και κυλινδρικό μαντίλι που καλύπτουν κεφάλι, ώμους και σώμα.Η Σαϊλα/Ντουπάτα είναι ένα μακρύ τετράγωνο μαντίλι που τυλίγει το κεφάλι και συγκρατείται με καρφίτσες ή κόμπο στους ώμους. Το Χιμάρ είναι ένας κυλινδρικός κεφαλόδεσμος, με τρύπα στη μέση για το πρόσωπο που συνήθως κρέμεται μέχρι τη μέση, σκεπάζοντας εντελώς τα μαλλιά, το λαιμό και τους ώμους. Το Τσαντόρ σκεπάζει ολόκληρο το σώμα χωρίς οπές για τα χέρια, που φοριέται συνήθως με επιπλεόν μικρότερη μαντίλα. Χρησιμοποιείται από γυναίκες στο Ιράν. Η γνωστή σε όλους μας Μπούργκα είναι μια εξωτερική φορεσιά που καλύπτει όλο το πρόσωπο, αφήνοντας μόνο μικρό κεντητό "παράθυρο" για την όραση. Φοριέται συνήθως από γυναίκες σε Αφγανιστάν, Πακιστάν και Ινδία, ενώ πολλές φορές μπορεί το πρόσωπο ή τα μάτια να είναι ακάλυπτα.
Το Νικάμπ καλύπτει συνήθως όλο το πρόσωπο, εκτός των ματιών. Πωλείται σε πολλές μορφές και μήκη, με ορισμένα από αυτά να καλύπτουν όλο το πρόσωπο.Στις μέρες μας έχει ξεσπάσει ένας πόλεμος με τη Δύση να θέλει να απαγορέψει τη μαντήλα της Ανατολής να φοριέται στους δημόσιους χώρους επειδή λέει τη θεωρεί ως θρησκευτικό σύμβολο, και τους Ανατολίτες να αντιδρούν με σθένος.

Δεν ξέρω να σας πω ποιό είναι το σωστό...

Εχω την αίσθηση πως η μαντήλα στην Ανατολή φοριέται ως ένα είδος ενδυματολογικού κώδικα όπως φοριόταν κάποτε και στην "πολιτισμένη" Δύση και δεν είναι τόσο στενά συνυφασμένη με τη θρησκευτικότητα πλην ελαχίστων εξαιρέσεων...

Αυτό που μπορώ σίγουρα να σας διαβεβαιώσω είναι πως το μαντήλι είτε φορεμένο ως κάλυμα κεφαλής, είτε κρατημένο στο παρθενικό χέρι της κόρης που σε αλλοτινές εποχές άφηνε η κόρη να πέσει επίτηδες στο έδαφος για να τόβρει ο καλός της, δείγμα πως είχε την εύνοιά της, πάντα άφηνε ελεύθερη τη φαντασία των αρσενικών να καλπάζει....

Τότε που δεν ήταν όλα φανερά και το αρσενικό προσπαθούσε να ανακαλύψει το μυστήριο που κρυβόταν κάτω από το μαντήλι καθώς και τη διάθεση της κόρης την οποία πολιορκούσε

τραγουδώντας της τραγούδια όπως το

"άσπρο μαντήλι ανέμιζε κι από χαρά πετούσε..."
Στίχοι Κώστα Φασουλάς . Μουσική Μάριος Τόκας , Τραγούδι (Πρώτη εκτέλεση) Βασίλειος Σκουλάς


Άσπρο μαντήλι ανέμιζε κι από χαρά πετούσε
Τη μοναξιά της γκρέμιζε την αύρα της σκορπούσε
Ανέβαινε ψηλά βουνάκι άνθιζε στην κορφή τους
Κι όλα τ' αστέρια τ' ουρανού τη θέλανε δική τους
Πού χάθηκε, πού πέταξε πού κίνησε, πού πήγε;

Όσους γνωστούς κι αν ρώτησα κανένας δεν την είδε
Τόσο βαθιά με πλήγωσες φως μου στο πέρασμά σου
που νιώθω ακόμα στην ψυχή το κάθε άγγιγμά σου
Έβλεπε όνειρα συχνά που την τρομάζαν θεέ μου
πως ήταν -λέει- γιασεμί στη μέση ενός πολέμου

Μια νύχτα που χαμήλωσαντα σύννεφα του κόσμου
έγινε άστρο της αυγής και στεναγμός δικός μου

*Η πρώτη φωτό είναι του bagel από το digital camera